’S E sgeul còig reifreann a th’ ann an sgeul na strìthe airson neo-eisimeileachd ann an Alba. Chaidh ceithir dhiubh a chumail mar-thà – ann an 1979, 1997, 2014 agus 2016. Tha mi an dòchas gun tèid an còigeamh a chumail cho luath ’s as urrainn dhuinn, oir cha bhi feum againn air fear eile.
Chomharrachadh dà fhichead bhliadhna on a’ chiad reifreann anns an t-sreath sin am bliadhna-sa. An turas sin, ged a bhòt a’ mhòr-chuid airson pàrlamaid no co-dhiù seanadh Albannach, dhiùlt Westminster toirt dhuinn e air sgàth ’s riaghailt neo-dheamocratach a chur BP Albannach bhon Phàrtaidh Làbarach ri bile an reifreinn.
Bha againn ri fheitheamh gu 1997 gus dearbhadh gun robh sinn fhathast ag iarraidh na dh’iarr muinntir na h-Alba ann an 1979. Chan e rud foirfe a th’ ann am Pàrlamaid na h-Alba, ach chan urrainn dhomh creidsinn gum biodh e air Alba fhàgail ann an staid nas miosa na dh’fhàg Thatcher sinn.
Thàinig e am follais an t-seachdain-sa, ann am prògram-aithriseach ùr mu dhèidhinn an reifreinn an 2014, gun robh cuid ann an riaghaltas Tony Blair airson reifreann a chumail air neo-eisimeileachd ann an 2008.
Abair ’s gum biodh reifreann ann an 2008 air a bhith gu math eadar-dhealaichte an coimeas ris na thachair ann an 2014. Cha robh am Pàrtaidh Nàiseanta ach air bliadhna a chur seachad os cionn Riaghaltas na h-Alba, agus cha bhiodh cothrom aca an uiread de dheasachaidh a dhèanamh airson a leithid. ’S ann an teas-meadhain staing an ionmhais a bha sinn cuideachd, le seansalair agus an uair sin Prìomh Mhinisteir Albannach aig a’ stiùir ann an Westminster.
Cha bhiodh na bliadhnaichean air a bhith againn ro làimh gus na buidhnean Yes a stèidheachadh, agus cha bhiodh an urrad de ghoireasan air-loidhne is a bh’ againn ann an 2014, gus airgead a thogail, tachartasan a shanasachd is mar sin air adhart.
Anns an t-suidheachadh sin, cha chreid mi gum biodh sinn air 45% den bhòt a chosnadh. Ach fhathast, bhiodh sinn ann an suidheachadh car coltach ris an latha an-diugh, agus mòran ag iarraidh cothrom eile bhòtadh air neo-eisimeileachd, air sgàth ’s na thachair anns an reifreann Bhrexit ann an 2016. Agus a-nis, tha reifreann eile air neo-eisimeileachd air faire. An ceann beagan sheachdainean, cuiridh mi geall, feuchaidh Riaghaltas na h-Alba ri toirt air Westminster fear eile a cheadachadh. Agus tha mi a’ cheart cho cinnteach nach ceadaich riaghaltas Theresa May a leithid.
Chaidh a leithid a dhearbhadh an t-seachdain-sa chaidh, leis na thuirt iomadh ball den chaibineit aice. Ach tha an Rìoghachd Aonaichte ann an staing uabhasach agus fiù ’s ma mhaireas riaghaltas Theresa May bliadhna eile, cha mhair i gu bhràth.
Chan eil duine ann an Riaghaltas na h-Alba airson eisimpleir Chatalòinia leantainn, agus mar sin, bidh sinn a’ feitheamh airson cead bho Westminster airson reifreann eile. Chan urrainn dhaibh sin a dhiùltadh dhuinn gu sìorraidh.
Agus cho luath ’s a gheibh sinn an cothrom sin, tha feum againn soirbheachadh. Tha sinn ann an suidheachadh fada nas làidire an coimeas ri 2014 airson iomadh adhbhar a bharrachd air Brexit a-mhàin. Ann an 2014 bha coltas stòlda agus sàbhailte air an Rìoghachd Aonaichte; chan eil an-diugh agus cha bhi fad deicheadan.
Mar-thà, tha iomadh guth ùr ri cluinntinn, a tha a-nis a’ moladh neo-eisimeileachd. Thuigeadh duine sam bith a tha air Brexit leantainn carson a bhiodh sinn airson na Rìoghachd Aonaichte fhàgail, fianais nach robh aca ann an 2014.
Am measg nan guthan ùra seo, tha cuid dhiubh-san ann an Alba a bhòt an aghaidh neo-eisimeileachd an turas mu dheireadh, agus cuid anns a’ chòrr den Rìoghachd Aonaichte, agus a’ chòrr den Roinn Eòrpa cuideachd ma dh’fhaoidte, a dh’fhan nan tost ann an 2014. Chuala sinn Prìomhaire Innis Tìle ag aideachadh gum b’ urrainn dhuinn a bhith nar dùthaich soirbheachail agus neo-eisimeileach. Cha chreid mi gum bi ise na h-aonar an greis ro fhada. Tha staid nam pàrtaidhean eile cudromach cuideachd. Ann an 2014, cha bhiodh an iomairt Better Together air soirbheachadh as aonais a’ Phàrtaidh Làbaraich. An-diugh chan eil e comasach creidsinn gum biodh am pàrtaidh sin deònach seasamh còmhla ri chèile air an aon àrd-ùrlar, le cho sgaraichte is a tha iad fo stiùir chugallach Richard Leonard.
Tha Tòraidhean na h-Alba air dearbhadh nach eil iad deònach no comasach gnìomhachasan is prìomhachasan na h-Alba an dìon, fiù ’s nuair a tha riaghaltas Westminster a’ crochadh air na bhòtaichean aca. Agus chan eil cumhachd, no fiù ’s ballrachd cha mhòr, air fhàgail aig na Libearalaich Dheamocratach, a bha fhathast pàirt den riaghaltas ann an 2014.
Tha na guthan a’ fàs nas àirde agus nas àirde agus chan urrainn do Westminster stad a chur oirnn gu sìorraidh. Gheibh sinn reifreann eile, agus ’s ann an uair sin a gheibh sinn ar neo-eisimeileachd a-rithist.
SUMMARY
THE story of Scotland’s journey to independence is already the story of four referendums – two on devolution, indyref and Brexit. The fifth referendum will be called soon, and just as soon denied by a UK Government on its last legs. But the longer they deny us a say, the stronger our argument becomes.
GLOSSARY
Seanadh – assembly
Innis Tìle – Iceland
Staing an ionmhais – the financial crisis
Why are you making commenting on The National only available to subscribers?
We know there are thousands of National readers who want to debate, argue and go back and forth in the comments section of our stories. We’ve got the most informed readers in Scotland, asking each other the big questions about the future of our country.
Unfortunately, though, these important debates are being spoiled by a vocal minority of trolls who aren’t really interested in the issues, try to derail the conversations, register under fake names, and post vile abuse.
So that’s why we’ve decided to make the ability to comment only available to our paying subscribers. That way, all the trolls who post abuse on our website will have to pay if they want to join the debate – and risk a permanent ban from the account that they subscribe with.
The conversation will go back to what it should be about – people who care passionately about the issues, but disagree constructively on what we should do about them. Let’s get that debate started!
Callum Baird, Editor of The National
Comments: Our rules
We want our comments to be a lively and valuable part of our community - a place where readers can debate and engage with the most important local issues. The ability to comment on our stories is a privilege, not a right, however, and that privilege may be withdrawn if it is abused or misused.
Please report any comments that break our rules.
Read the rules hereLast Updated:
Report this comment Cancel