GED a tha mi fhìn gu bhith a’ ceumnachadh am bliadhna, tha mi uabhasach fhèin
toilichte a chluinntinn gun tèid plana ceart a chur an gnìomh ann an oilthighean
Albannach gus dèiligeadh ri eucoir ghnèitheach agus ri ionnsaighean drabastach. Tha
seo mar thoireadh air na thachair a’ bhòn-uiridh do thè, Emily Drouet, a chur làmh na beatha fhèin as dèidh dhi bhith a’ fulang aig làmhan a cèile agus iad aig Oilthigh
Obar Dheathain còmhla. Naidheachd dhuilich dha-rìribh agus tha sgeulachdan dhe
leithid a’ fàs nas cumanta. Tha màthair Emily air feuchainn ri aire nan oilthighean a thogail don chultar chunnartach a tha air sgapadh anns na beagan bhliadhnaichean mu dheireadh air campasan oilthighean na h-Alba. Is chìthear an cultar a tha seo ann an dùthchannan air feadh an t-saoghail san latha an-diugh. Thàinig sgeulachd sgreamhail à Astràilia na bu thràithe sa bhliadhna mu ‘dheasan-ghnàth’ sgràthail a chaidh a sparradh air oileanaich an-sin. Ach tha màthair Emily a-nis airson ’s gun tuig oileanaich cho cudromach ’s a tha e seo atharrachadh.
Tha Riaghaltas na h-Alba air £400,000 a chur ri iomairt ùr gus feuchainn ri cur às don chultar togsaigeach a tha seo. Bidh an iomairt ‘A Cheart cho Sàbhailte ann am Foghlam Àrd Ìre’ a’ moladh gum bi gach oilthigh a’ leasachadh ro-innleachd agus a’ toirt plana gu buil gus dèiligeadh ri fòirneart gnèitheach, a’ stèidheachadh buidheann ro-innleachdail gus seo a choileanadh. Thèid co-òrdanaiche a thaghadh gus aithisg-leasachaidh a thoirt seachad air a’ phlana is bidh aig oilthighean cuideachd ri stiùireadh agus trèanadh a thabhainn do luchd-obrach gus an cuideachadh ann a bhith a’ toirt taic do luchd-fulaing. Bidh siostam ann airson fiosrachadh tèarainte a thional, gus iomraidhean de dh’eucoir ghnèitheach a chlàradh. Bidh iad cuideachd a’ dèanamh cinnteach gum bi e follaiseach do dh’oileanaich cò a bu chòir dhaibh innse mun ionnsaigh gus taic fhaighinn. Is mu dheireadh, bidh oilthighean a’ cruthachadh phoileasaidhean do dh’oileanaich agus do luchd-obrach – còd-giùlain soilleir, modhan-ceannsachaidh agus peanasan freagarrach don fheadhainn a tha ciontach nam measg.
Tha làn fhios agam fhìn cò ris a tha e coltach a bhith air campas oilthigh. ’S e caibideil
gu tur ùr nad bheatha a th’ ann: a’ gluasad air falbh bhon taigh, a’ dèanamh cheanglaichean ùra agus a’ feuchainn ri dèiligeadh ri suideachaidhean coimheach. Ach dh’aontaichinn gun teagamh gu bheil màthair Emily ceart ann a bhith ag ràdh gu bheil cultar air choreigin beò ann an oilthighean san latha an-diugh far a bheil daoine a’ gabhail ri dìmeas drabastach am measg nan oileanach. Chanainnsa le cinnt nach biodh fios agamsa an-dràsta cò ris am bruidhninn air a’ champas nam bithinn a’ fulang le trioblaidean-inntinn, nam bithinn a’ dèiligeadh ri fòirneart no gu dearbh nan tachradh a leithid uabhasach riumsa.
Is ged nach canainn fhìn gu bheil mi air a leithid fhulang, tha gu leòr de mo charaidean air a bhith san t-suidheachadh seo. Bidh seo gu h-àraid a’ tachairt air an oidhche is daoine a-muigh aig na taighean-seinnse neo ann an clubaichean. Ach chan ann a mhàin air an oidhche ‘as dèidh drama neo dhà’ a bhios a leithid a’ dol air adhart. Gu tric, bidh dàimh eadar neach-fulaing agus neach-ionnsaigh, mar a bha eadar Emily agus an creutair san do chuir i earbs. Bho sgràilleadh gu èigneachadh agus gach rud mi-chàilear eatarra, tha mi air iomadach sgeulachd uabhasach a chluinntinn tro na ceithir bliadhnaichean agam san oilthigh. An dèidh làimhe, bidh an ciontaiche gu tric a’ toirt a chreids nach robh e ‘ach ri fealla-dhà’, no gun robh e fhèin a’ creidsinn ‘gur e sin a dh’iarr an neach-fulaing’. Ach cha bu chòir dhuinn gabhail ris: mura h-eil ùidh aca annaibh, no ma tha iad air ur diùltadh – fiù ’s ma tha iad air an inntinn atharrachadh am meadhan cùise – gabhaibh ris. Tha e cho simplidh sin.
Tha làn thìde againn rudeigin a dhèanamh mun chultar de shàrachadh cleamhnasach
agus dìmeas a tha beò anns na h-oilthighean againn, ge b’ e dè dh’èirich don
luchd-fulaing: cha tèid againn air a bhith a’ toirt a chreids gu bheil e ceart gu leòr ionnsaighean a thoirt air daoine, ann an cainnt no gu fiosaigeach. Le iomairtean a leithid #MeToo agus Time’s Up a’ sìor-fhàs am measg bhoireannach am bliadhna, agus le tuilleadh phlanaichean dhen leithid air fàire, tha sinn air an t-slighe cheart. Tha sinn co-dhiù a’ bruidhinn mu dheidhinn agus sin a’ chiad cheum ann a bhith a’ dèanamh atharrachaidhean agus a’ chùis a thoirt gu aire an t-sluaigh.
Tha mi gu mòr an dòchas gun soirbhich leis na h-oilthighean ann a bhith a’ cur nam planaichean an gnìomh.
Tha againn ris a’ chultar a tha seo de dh’fhòirneart an aghaidh bhoireannach agus, le cinnt, fhireannach, a dhubhadh às. Tha uallach gu leòr air oileanaich gun a bhith draghail mu shàbhailteachd pearsanta aig an aon àm.
Why are you making commenting on The National only available to subscribers?
We know there are thousands of National readers who want to debate, argue and go back and forth in the comments section of our stories. We’ve got the most informed readers in Scotland, asking each other the big questions about the future of our country.
Unfortunately, though, these important debates are being spoiled by a vocal minority of trolls who aren’t really interested in the issues, try to derail the conversations, register under fake names, and post vile abuse.
So that’s why we’ve decided to make the ability to comment only available to our paying subscribers. That way, all the trolls who post abuse on our website will have to pay if they want to join the debate – and risk a permanent ban from the account that they subscribe with.
The conversation will go back to what it should be about – people who care passionately about the issues, but disagree constructively on what we should do about them. Let’s get that debate started!
Callum Baird, Editor of The National
Comments: Our rules
We want our comments to be a lively and valuable part of our community - a place where readers can debate and engage with the most important local issues. The ability to comment on our stories is a privilege, not a right, however, and that privilege may be withdrawn if it is abused or misused.
Please report any comments that break our rules.
Read the rules here