O CHIONN ceud bliadhna, shoirbhich le iomairt a bha air strì fad deicheadan, agus fhuair boireannaich anns an Rìoghachd Aonaichte, cuid dhiubh co-dhiù, còir-bhòtaidh ann an 1918. An-diugh ann am Pàrlamaid na h-Alba, chomharraich a’ chiad Phrìomh Mhinistear boireann a tha air a bhith againn an ceann-bliadhna cudromach le òraidean agus deasbad. Tha sin na shamhla fhèin air an adhartas a tha sinn air a dhèanamh ach, mar a tha an iomairt #MeToo air dearbhadh, tha astar againn ri dhol fhathast, air feadh an t-saoghail agus ann an Alba.
Tha iomadh tachartas eile air a chur air dòigh mar-thà gus an strì sin a chuimhneachadh. ’S e rud cudromach a th’ ann an cuimhneachadh, gu h-àraid air tachartasan poilitigeach. Thèid iomadh ceann-bliadhna cudromach eadar-dhealaichte a chomharrachadh anns na bliadhnaichean seo tighinn.
Tha a’ bhuidheann “Connolly 150” a’ deasachadh agus a’ trusadh airgid gus tachartasan a chur air dòigh as t-samhradh airson ceud gu leth bliadhna a chomharrachadh o rugadh Seumas Ó Conghaile ann an Dùn Èideann. ’S e gaisgeach nàiseanta a th’ ann an Ó Conghaile ann an Èirinn, ach anns an dùthaich far an do rugadh is san do thogadh e, chan eil cus ri cluinntinn mu dheidhinn.
An t-seachdain sa chaidh, chuimhnich cuid na tachartasan ris an abrar Blàr Cheàrnaig Sheòrais no Dihaoine Dubh no Dihaoine Fuilteach fiù ’s, a thachair 99 bliadhna air ais. Ann an 1919, thàinig sluagh mòr de luchd-iomairt còmhla air a’ cheàrnaig, a’ strì airson giorrachadh air an t-seachdain-obrach àbhaistich, is iad a’ feuchainn ri a toirt sìos gu 40 uair a thìde. Thòisich aimhreit nuair a dh’fheuch na poilis ri stad a chur orra. Ged nach b’ e toiseach rèabhlaide no ar-a-mach a bh’ ann mar a chunnacas anns an Ruis agus ann an Èirinn anns na bliadhnaichean roimhe, tha e cudromach cuimhneachadh dè thachair agus mar a fhreagair Lunnainn.
Fhreagair iad le 12,000 saighdear agus le tancaichean is beart-ghunnaichean. Bha iad fortanach nach deach duine a mharbhadh ach feumaidh sinn cuimhneachadh gu robh feachdan ìmpireachd Bhreatainn deònach fòirneart a cleachdadh an aghaidh luchd-iomairt, ged a bhiodh gu leòr dhiubh dìreach air tilleadh bhon Chogadh Mhòr. Tha mi an dòchas an ath-bhliadhna gun tèid tachartasan a chur air dòigh gus an tachartas eachdraidheil seo a chomharrachadh.
Agus ann an dà bhliadhna, bidh dà cheud bliadhna air a dhol seachad on a dh’fheuch buidheann de luchd-obrach ann an Glaschu agus cuid de bhailtean mun cuairt air, ri Poblachd Albannach a stèidheachadh ann an Ar-a-mach 1820. Chaidh triùir a chur gu bàs, agus chaidh 19 eile fhògradh gu Astràilia, airson na rinn iad. Tha mi an dòchas gun tèid an èirigh sin a chomharrachadh gu ceart.
Cha mhòr gach turas a nochdas aithrisean mu dheidhinn nan tachartasan seo, chithear luchd-leughaidh a’ gearan, le ceartas, nach deach an eachdraidh seo ionnsachadh dhaibh anns an sgoil. Cha bu chòir do dh’fhoghlam neach sam bith tighinn gu crìoch nuair a dh’fhàgas iad an sgoil ach tha eachdraidh neo-aithnichte aig Alba agus beag air bheag tha sinn a’ cuimhneachadh agus ag ionnsachadh mu dheidhinn na h-eachdraidh seo.
Tha na tachartasan agus na gaisgich seo airidh air moladh ach cha bu chòir dhuinn aire a thoirt a-mhàin dha na pàirtean de dh’eachdraidh a tha a’ còrdadh rinn. Tha mise agus cuid eile air moladh roimhe gum bu chòir dhuinn barrachd a dhèanamh gus aithneachadh mar a chaidh Alba an-sàs ann am Malairt na Tràilleachd agus ann an Ìmpireachd agus mar a chruthaich na buannachdan sin an dùthaich againn. Gun teagamh sam bith tha an t-uabhas obrach againn ri dhèanamh fhathast air sin cuideachd.
’S e buidhnean beaga saor-thoileach a bhios a’ stiùireadh a’ mhòr-chuid de dh’iomairtean cuimhneachaidh mar seo. Is toil leam sin. Cha bu chòir gum biodh e an urra ri Riaghaltasan, Comhairlean no a’ Bheeb a-mhàin a leithid de rudan a chomharrachadh. Oir b’ iadsan aig an robh cumhachd a bha nan seasamh an aghaidh còirichean-bhòtaidh, an aghaidh phoblachdan, is mar sin air adhart.
Chan eil mi a’ creidsinn gun tèid nàisean no saoghal foirfe a chruthachadh. Bidh strì againn ri dhèanamh an-còmhnaidh, ach tha sin ceart gu leòr. Bu chòir dhuinn ionnsachadh na ’s urrainn dhuinn bhon na tachartasan seo oir tha an saoghal ag atharrachadh gu luath an-dràsta. Feumaidh sinn cuimhneachadh dè thachair agus na h-amasan a bh’ aig ar sinnsirean nuair a rinn iad strì, nuair a tha sinne a’ feuchainn ri dùthaich ùr a chruthachadh.
Oir mar a sgrìobh MacDiarmid: “For we ha’e faith in Scotland’s hidden poo’ers, The present’s theirs, but a’ the past and future’s oors.” Is treasa tuath na tighearna, thuirteadh iomadh uair, agus cha tèid sin à cuimhne nan tighearnan, ach chòrdadh e riutha nan dìochuimhnicheadh an tuath sin. Mar sin tha dleastanas oirnn ar n-eachdraidh radaigeach a chuimhneachadh.
Why are you making commenting on The National only available to subscribers?
We know there are thousands of National readers who want to debate, argue and go back and forth in the comments section of our stories. We’ve got the most informed readers in Scotland, asking each other the big questions about the future of our country.
Unfortunately, though, these important debates are being spoiled by a vocal minority of trolls who aren’t really interested in the issues, try to derail the conversations, register under fake names, and post vile abuse.
So that’s why we’ve decided to make the ability to comment only available to our paying subscribers. That way, all the trolls who post abuse on our website will have to pay if they want to join the debate – and risk a permanent ban from the account that they subscribe with.
The conversation will go back to what it should be about – people who care passionately about the issues, but disagree constructively on what we should do about them. Let’s get that debate started!
Callum Baird, Editor of The National
Comments: Our rules
We want our comments to be a lively and valuable part of our community - a place where readers can debate and engage with the most important local issues. The ability to comment on our stories is a privilege, not a right, however, and that privilege may be withdrawn if it is abused or misused.
Please report any comments that break our rules.
Read the rules here