AN-UIRIDH, ghabh mi cùrsa san oilthigh a thug sùil air ceanglaichean eadar feisealachd agus creideamh ann am Breatainn, Èirinn agus Aimeireaga a Tuath. Dh’ionnsaich sinn an sin mu chùis-lagh nam Pàistean Ciarraigheach, is ged a bha mi den bheachd gun robh e uabhasach, cha do shaoil mi gun cluinninn mu dheidhinn a-rithist às dèidh na deuchainne. Ach an t-seachdainsa, nochd an naidheachd gu bheil an Gardaí a’ sireadh fiosrachaidh ùr air a’ ghnothach gus a’ chùis a thoirt gu ceann mu dheireadh thall agus gus ceartas fhaighinn do Joanne Hayes.
Ann an 1984, chaidh leanabh air an tug iad “Baby John” a shàthadh gu bàs is a chorp air fhàgail air tràigh ann an Cahersiveen, Co. Ciarraighe. Cha robh e ach mu chòig latha a dh’aois – murt uabhasach. Dh’adhbhraich seo strì a thug am follais na beachdan làidir a bh’ aig muinntir na h-Èireann a thaobh feisealachd bhoireannaich aig an àm.
Chaidh am murt a chur às leth Joanne Hayes, nach robh ach 24 bliadhna a dh’aois aig an àm, nuair a fhuair iad lorg air corp leanaibh eile a bha air ùr-bhreith air tuathanach teaghlach Joanne mun aon àm; chaochail e beagan mhionaidean as dèidh dhi a bhreith. Ach, dh’fheuch iad ri teòirig amaideach a dhearbhadh gun d’ rugadh an dithis chloinne dhi is gun robh athraichean eadar-dhealaichte aig an dithis aca tro ‘superfecundation’! Theireadh iad cuideachd gun do mhurt i an dithis aca.
Bha sgaradh-pòsaidh mì-laghail aig an àm agus, bliadhna ron seo, bha iad air bun-reachd na dùthcha atharrachadh gus còraichean co-ionnan a thoirt do leanabh neo-ghinte agus don mhàthair fhèin. Mar sin, ’s e murt a bhiodh ann nam feuchadh i ri cuidhteas fhaighinn dhen phàiste mus do rugadh e, aig ìre sam bith den torrachas.
Dhèanadh iad fìù ’s dì-meas air daoine a bha airson casg-gineamhainn a chleachdadh, agus cha robh cead ach aig daoine pòsta seo a chleachdadh ann am planadh-teaghlaich. Bha na ceanglaichean eadar eaglais agus stàit uabhasach fhèin làidir aig an àm sin, agus tha fhathast gu ìre san latha an-diugh. Chan eil e fhathast ceadaichte do bhoireannaich casg-bhreith fhaighinn mura h-eil beatha màthar no leanabh ann an cunnart.
Bha Joanne Hayes bhochd na ceap-coireachaidh sa chùis a bha seo, ged nach robh fianais sam bith ann a dhèanadh ceangal eadar i fhèin agus “Baby John”. ’S e bha a’ dol ach a’ feuchainn ri smachd a chumail air feisealachd bhoireannach san fharsaingeachd, agus bha aca ri eisimpleir a dhèanamh de chuideigin gus seo a dhèanamh.
Ach, a’ feuchainn ri cur às a leth gun robh ise air corra lot fichead a chur ann am pàiste neo-chiontach ’s air a chorp fhàgail air an tràigh? Cha bu chòir do dhuine sam bith nach eil air a dhearbhadh ciontach a bhith air ainmeachadh gu poblach is gu dearbh cha bu chòir dealbhan a bhith air an sgaoileadh. An latha roimhe, thug Leo Varadkar seachad leisgeul as leth riaghaltas na h-Èireann airson an dòigh san deach Joanne Hayes a làimhseachadh. Dh’ainmich e cuideachd gur docha gum faigheadh i airgead-dìolaidh bhon riaghaltas airson na thachair. Ach ’s cinnteach nach dèan airgead an gnothach air cron a chàradh: chan eil figear air an t-saoghal a bheireadh piseach air na dh’fhuiling i thar na deich bliadhna fichead mu dheireadh.
Tha iad a-nis air dearbhadh le cinnt, tro theicneòlas ùr DNA nach b’ i màthair “Baby John”, ach tha sin a’ ciallachadh gu bheil cuideigin eile bu choireach ’s gun robh an Gardaí a’ feuchainn ri ìomhaigh a chruthachadh de Joanne mar bhoireannach “neo-bheusach”, an àite a bhith a’ sireadh cheanglaichean eile a dh’fhaodadh fhuasgladh a dhèanamh air a’ chùis. Bha iad air am beò-ghlacadh le bhith a’ dèanamh eisimpleir dhi.
Mar sin, gu dearbh, tha an t-àm ann rudeigin a dhèanamh gus beagan faochadh a thoirt do Joanne Hayes. Mar a thuirt Stiùireadair Ó Murchú bhon Gardaí: ‘Chan eil droch àm ann airson rud ceart a dhèanamh’. Ach tha an cron dèanta. Tha astar mòr fhathast ri dhol a thaobh seasamh feisealachd ann an Dáil na h-Èireann. Bu chòir do chreideamh a bhith fa-leth bhon stàit gus am bi roghainn aig gach neach dè an t-slighe a leanas iad. Tha a h-uile duine, gu cinnteach, làn dì-beathte an creideamhan fhèin a leantainn gu dlùth. Ach, bu chòir roghainn a bhith aig daoine a thaobh am feisealachd fhèin. ’S dòcha nach biodh an uair sin uidhir de dhì-meas air a dhèanamh air boireannaich shingilte aig a bheil clann neo a tha airson casg-gineamhainn a chur gu feum. Bu chòir gum faigh Joanne Hayes faochadh agus bu chòir don fheadhainn a tha a’ sireadh barrachd saorsa a thaobh roghainnean pearsanta seo fhaighinn cuideachd.
Why are you making commenting on The National only available to subscribers?
We know there are thousands of National readers who want to debate, argue and go back and forth in the comments section of our stories. We’ve got the most informed readers in Scotland, asking each other the big questions about the future of our country.
Unfortunately, though, these important debates are being spoiled by a vocal minority of trolls who aren’t really interested in the issues, try to derail the conversations, register under fake names, and post vile abuse.
So that’s why we’ve decided to make the ability to comment only available to our paying subscribers. That way, all the trolls who post abuse on our website will have to pay if they want to join the debate – and risk a permanent ban from the account that they subscribe with.
The conversation will go back to what it should be about – people who care passionately about the issues, but disagree constructively on what we should do about them. Let’s get that debate started!
Callum Baird, Editor of The National
Comments: Our rules
We want our comments to be a lively and valuable part of our community - a place where readers can debate and engage with the most important local issues. The ability to comment on our stories is a privilege, not a right, however, and that privilege may be withdrawn if it is abused or misused.
Please report any comments that break our rules.
Read the rules here