In a week when yet another national newspaper has published a factually and historically inaccurate column regarding the Gaelic language, Màiri Dhòmhnallach debunks the myth that Gaelic culture and nationalism go hand-in-hand, and suggests that belittling Gaelic has become somewhat of a favourite election campaign pastime.
NOCHD colbh ann am pàipear-naidheachd nàiseanta eile an t-seachdain seo a chuir fearg air na ceudan de Ghàidheil, leis an tiotal: “Soidhnichean Gàidhlig na phròiseact faoin agus fuadain don Phartaidh Nàiseanta.”
A bhith onarach, bha an tiotal fhèin na adhbhar gu leòr an dearg-chaothach a chur ormsa – math dh’fhaoidte gur e sin an t-adhbhar nach b’urrainn dhomh spionnadh gu leòr a lorg gus an t-alt air fad a leughadh gus madainn an-diugh.
Co-dhiù, ’s e a nochd san sgrìobhadh seo ach ionnsaigh eile air na Gàidheil – rud a tha fada ro chumanta san là a th’ann – leis a’ bheachd annasach seo a tha air nochdadh bho chionn ghoirid; gu bheil a’ Phartaidh Nàiseanta a’ cleachdadh na Gàidhlig gus barrachd taic airson neo-eisimeileachd na h-Alba a ghlèidheadh. Bhon a fhuair a’ Phartaidh Nàiseanta smachd air Riaghaltas na h-Alba bho chionn deich bliadhna, tha an argamaid seo air a bhith an lùib iomadach alt is colbh ann am pàipearean-naidheachd. Nochdaidh e cuideachd air-loidhne gu tric am measg argamaidean poilitigeach – thoir sùil air Twitter bho àm gu àm agus chithear dè dìreach air a bheil mi a-mach.
A h-uile turas a chluinneas mi an argamaid seo ge-tà, cha mhòr nach eil mo shùilean gan call an cùl mo chlaiginn. “Seo sinn a-rithist”, bidh mi a’ smaointinn, “argamaid eile a bhios làn phuingean a tha ceàrr aig a h-uile ìre.” Cha robh mi fad às a thaobh mo bheachd leis a’ cholbh seo.
Tha an t-ùghdar den bheachd gu bheil a’ Bheurla air a bhith na prìomh chànain ann an Alba “bhon a chaidh an dùthaich a stèidheachadh mar stàit aithnichte.” Innis sin do na ceudan de theaghlaichean a tha fhathast a’ cleachdadh na Gàidhlig mar phrìomh chànain an dachaigh, ma thà.
Tha e cuideachd a’ beachdachadh air sanasan dà-chànanach, gu h-àraidh iad sin a tha rim faicinn aig stèiseanan-rèile air feadh na dùthcha. Tha e den bheachd nach eil na sanasan ann airson a bhith fiosrachail neo airson buannachd a’ chultair ionadail – ach gus rùn falaichte air choireigin a phutadh – mar a rinn na h-Èireannaich leis a’ chultar acasan, thuirt e.
Tha an sgrìobhadair den bharail gu bheil sanasan dà-chànanach a’ cosg fortan – is gu bheil an Riaghaltas a’ cosg airgead poblach air a phròiseact “fhaoin” seo. Chuala sinn an argamaid seo roimhe, tha mi cinnteach às. Ach tha fhios againn le cinnt gu bheil seo ceàrr airson ’s gun tuirt Riaghaltas na h-Alba nach cuir iad sanasan dà-chànanach ùra suas ach a nuair a dh’fheumas iad sanasan ùrachadh co-dhiù.
Ach chan ann a-mhàin gun robh an t-alt seo ceàrr aig iomadh ìre – agus ’s e a bha – ach tha e fhathast na chùis-ìongnaidh dhòmhsa gu bheil duine sam bith den bheachd gu bheil an dà rud, Gàidhlig agus taic dha neo-eisimeileachd, a’ suidhe an làimh a-chèile.
Ma choimheadas sinn air roinn-taghaidh Na h-Eileanan an Iar, mar eisimpleir – an t-àite far a bheil a mhòr-chuid de luchd-labhairt na Gàidhlig a’ fuireach, a-rèir an fhir a sgrìobh an colbh a nochd an t-seachdain seo, cha deach Ball Pàrlamaid Nàiseantach a bhòtadh a-steach gus an do ghlèidh Dòmhnall Stiùbhairt an roinn ann an 1970. An dèidh dhà-san call an aghaidh an Làbaraich, Calum Dòmhnallach, ann an 1987, cha deach BP Nàiseantach a bhòtadh a-steach a-rithist gu 2005, nuair a ghlèidh Aonghas MacNèill an roinn. Tha sin a’ ciallachadh gu bheil dithis a-mhàin, ann an ceud bliadhna, air an roinn-taghaidh seo a riochdachadh. Nach eil cuimhne aige gur e fear uasail, Sir Iain Noble, a rinn strì mhòr gus sanasan-rathaid fhaighinn ann an Gàidhlig? Cha robh buannachd phoiliteagach aigesan ri fhaighinn bhon iomairt. Agus nach eil cuimhne aige gur e Riaghaltas co-bhanntach eadar na Làbaraich agus na Liberalaich a chuir Achd na Gàidhlig an gnìomh ann an 2005? Cha robh iadsan idir airson neo-eisimeileachd ach ’s iad a rinn a’ chuid as motha a thaobh ionnanachdas ann an suidheachadh laghail don chànain.
Le beagan a bharrachd air trì seachdainnean ri dhol chun an taghaidh choitchinn, cha chuir e ìongnadh air duine sam bith gu bheil cuideigin eile a’ feuchainn ri cur sìos air a’ Phartaidh Nàiseanta le bhith a’ dèanamh ceangail eadar cuspair a tha connspaideach agus cuspair neo-eisimeileachd. Ge-tà, tha e na chùis-nàire gu bheil daoine fhathast cho aineolach mu dheidhinn na Gàidhlig san là a tha ann; agus ann a bhith a’ feuchainn ri buannachd phoilitigeach fhaighinn, gu bheil iad a’ cur sìos air mion-chànain agus air an t-sluagh a tha fhathast ga bruidhinn ann an dòigh cho mì-chàilear.
GLOSSARY
Fuadain - False
Roinn-taghaidh - Constituency
A’ riochdachadh - Representing
Neo-chruinn - Inaccurate
Dà-chànanach - Bilingual
Why are you making commenting on The National only available to subscribers?
We know there are thousands of National readers who want to debate, argue and go back and forth in the comments section of our stories. We’ve got the most informed readers in Scotland, asking each other the big questions about the future of our country.
Unfortunately, though, these important debates are being spoiled by a vocal minority of trolls who aren’t really interested in the issues, try to derail the conversations, register under fake names, and post vile abuse.
So that’s why we’ve decided to make the ability to comment only available to our paying subscribers. That way, all the trolls who post abuse on our website will have to pay if they want to join the debate – and risk a permanent ban from the account that they subscribe with.
The conversation will go back to what it should be about – people who care passionately about the issues, but disagree constructively on what we should do about them. Let’s get that debate started!
Callum Baird, Editor of The National
Comments: Our rules
We want our comments to be a lively and valuable part of our community - a place where readers can debate and engage with the most important local issues. The ability to comment on our stories is a privilege, not a right, however, and that privilege may be withdrawn if it is abused or misused.
Please report any comments that break our rules.
Read the rules here